PFAS

21-06-2022

21-06-2022

Aan de leden van de gemeenteraad
Raadsinformatiebrief 70
Helmond, 21 juni 2022 Zaaknummer: 50988746
Onderwerp: RIVM-advies PFAS in moestuingewassen Delta Volkstuinen
Geachte leden van de gemeenteraad,
Bij het bedrijf Custom Powders zijn in het verleden de PFAS-stoffen GenX en PFOA vrijgekomen. Wij
hebben onderzoek laten uitvoeren naar de verontreiniging van bodem en oppervlaktewater die daardoor is
ontstaan. Tevens hebben wij beoordeeld of die verontreiniging leidt tot onacceptabele blootstelling aan
PFAS bij mensen, bijvoorbeeld door het eten van gewassen uit het moestuincomplex aan de Sluisdijk of het
zwemmen in recreatieplas Berkendonk. U bent daar de afgelopen jaren regelmatig over geïnformeerd. In
deze Raadsinformatiebrief gaan wij in op de uitkomsten van extra gewasonderzoek, het RIVM-advies
daarover en de conclusies die wij daaraan verbinden.
Wij hebben extra PFAS-onderzoek laten doen in de Delta Volkstuinen aan de Griftstraat
Dat was nodig omdat de gezondheidskundige grenswaarden voor PFAS vorig jaar strenger geworden zijn
(zie raadsinformatiebrief 2021-063). Wij hebben monsters laten nemen van grond, kraanwater, regenwater
en gewassen. Grond en water zijn onderzocht door Tritium Advies (zie bijlage 1), de gewassen door het
voedselveiligheidslaboratorium van de Wageningse universiteit (zie bijlage 2). De analyseresultaten van het
gewasonderzoek hebben wij aan het RIVM verstrekt met de vraag te bepalen hoeveel PFAS mensen binnen
kunnen krijgen als ze uit de moestuinen eten en of dat veilig is. Het RIVM-advies is bijgevoegd (zie bijlage 3
en 4)
Onze conclusies zijn:
 Groenten en fruit uit de Delta Volkstuinen kan veilig gegeten worden.
 De bodem in de Delta Volkstuinen hoeft niet gesaneerd te worden.
 Waarschijnlijk bevat groente en fruit uit winkels minder PFAS dan groente en fruit afkomstig van Delta
Volkstuinen.
 We adviseren degene die groente en fruit uit de Delta Volkstuinen eten om ook groente en fruit
afkomstig uit winkels of moestuinen elders in het land te consumeren.
Voorgeschiedenis
Wij maken in het PFAS-dossier steeds gebruik van adviezen van het RIVM over de risico’s van PFAS voor
mens, plant en dier. Uit de eerste onderzoeken volgde dat er geen directe risico’s zijn voor mens, plant of
dier. In 2021 bleek echter dat PFAS schadelijker is voor de mens dan eerder gedacht. Wij hebben toen aan
het RIVM gevraagd om haar eerdere adviezen te actualiseren. Uit die nieuwe beoordeling volgde het advies
om geen gewassen meer te eten uit het moestuincomplex aan de Sluisdijk.
De situatie bij de moestuinen aan de Sluisdijk, gelegen op circa 450 meter benedenwinds van Custom
Powders, was en is duidelijk. Gewassen uit die tuinen waren voor verlaging van de grenswaarden als niet
geschikt voor consumptie. Vraag was toen hoe het is gesteld met de veiligheid van gewassen uit andere
verder weg gelegen moestuinen. Dat heeft geleid tot het onderzoek in de Delta Volkstuinen die liggen op
circa 1.100 meter benedenwinds vanaf Custom Powders.
Het onderzoek
Het onderzoek naar PFAS in de gewassen uit de Delta Volkstuinen was ingewikkeld en heeft daardoor
relatief lang geduurd. Dat heeft meerdere oorzaken:
1. Bij langdurige dagelijkse inname kunnen heel lage concentraties PFAS mogelijk een nadelig effect
hebben op de gezondheid van mensen. Hierdoor was het nodig met zeer lage detectiegrenzen in het
laboratorium te meten op een manier die nog niet eerder in Nederland is toegepast.
2. De kennis over de gezondheidseffecten van PFAS is nog stevig in ontwikkeling.
3. We hebben de opzet van het moestuinonderzoek niet alleen afgestemd met de Wageningen Universiteit,
RIVM en GGD maar ook met de gemeenten en omgevingsdienst in de regio Dordrecht. In die regio
liggen ook moestuinen op relatief korte afstand van een bedrijfsterrein waar PFAS is uitgestoten. Die
moestuinen zijn op dezelfde wijze onderzocht als de Delta Volkstuinen in Helmond. Bovendien hebben
wij samen met de regio Dordrecht referentietuinen aangewezen om informatie te krijgen over de
hoeveelheid PFAS die aanwezig is in gewassen uit niet met PFAS belaste tuinen.
4. Alle mensen in Nederland krijgen nu al dagelijks teveel PFAS binnen. Dat gegeven speelt mee in de
beoordeling hoe schadelijk de PFAS in de gewassen uit de Delta Volkstuinen is.
Onze conclusies over de voedselveiligheid
Wij hebben de risicobeoordeling door het RIVM bestudeerd en geïnterpreteerd. Daarbij zijn we geadviseerd
door onze eigen ambtelijke organisatie, het Expertisecentrum PFAS en de GGD. Wij komen tot de volgende
conclusies:
 Er zit PFAS in de onderzochte groenten.
 Als je alleen maar gewassen uit de Delta Volkstuinen eet, dan krijg je iets meer PFAS binnen dan als je
dat afwisselt met groente en fruit die je koopt in de winkel.
 Elke Nederlander, dus ook de inwoners van Helmond, krijgen nu al dagelijks teveel PFAS binnen. Daar
waar mogelijk, is het nodig die inname te beperken.
 Of er gezondheidsschade door PFAS ontstaat is mede afhankelijk van persoonlijke leefomstandigheden.
Advies op maat is daarom nodig.
 Onze algemene conclusie is dat het eten van groenten van Delta veilig is.
Onze conclusies over onze verantwoordelijkheid als bevoegd gezag Wet bodembescherming
Uit het onderzoek blijkt dat bij langjarig dagelijks eten van groenten van Delta een klein nadelig effect op de
gezondheid van mensen kan ontstaan. Het nadelig effect is te klein om als juridische grondslag te dienen
voor het uitvoeren van een bodemsanering op het moestuincomplex.
Voor de Wet bodembescherming zijn daarnaast de aangetroffen gehaltes in de bodem bepalend wat de
juridische verplichtingen van het bevoegd gezag zijn. Gezien de aangetroffen gehaltes in de bodem zien wij
ook geen juridische grond om tot bodemsanering over te gaan.
Nu het veilig is te eten uit de Delta Volkstuinen, is er geen reden om nog aanvullend PFAS-onderzoek uit te
voeren bij nog verder weg gelegen moes- en volkstuinen.
Vervolg
Deze raadsinformatiebrief, de onderzoeksrapportages en het RIVM-advies daarover worden op onze
website www.helmond.nl/PFAS geplaatst. Daarnaast hebben wij ook een persbericht uitgestuurd om de
betrokken media te informeren. Het RIVM heeft het advies ook op haar website (www.rivm.nl/PFAS)
gepubliceerd en daar staan ook antwoorden op veel over PFAS gestelde vragen.
Direct na verzending van deze brief gaan wij in gesprek met het bestuur van de vereniging Delta
Volkstuinen. Daarnaast organiseren wij samen met hen twee inloopmiddagen. Tijdens die inloopmiddagen
kunnen de leden van de vereniging vragen stellen over het onderzoek.
Hoogachtend,
Burgemeester en wethouders van Helmond,
mevr. P.J.M.G. Blanksma-van den Heuvel H.J. de Ruiter
burgemeester secretaris
Bijlagen:
1. Onderzoek naar PFAS en GenX in grond, kraanwater en regenwater volkstuin Delta te Helmond
(Tritium Advies, rapport 2107/205/SR-01, 15-12-2021);
2. Analyseresultaten PFAS moestuingewassen (Wageningen Food Safety Research, 22-04-2022);
3. Aanbiedingsbrief RIVM-advies (RIVM, kenmerk V&Z12022-0061, 16-06-2022);
4. Risicobeoordeling van PFAS in moestuingewassen uit complex Delta Volkstuinen in Helmond (RIVM
Briefrapport 2022-0009)

21-06-2022

https://www.rivm.nl/nieuws/moestuingewassen-van-volkstuin-delta-in-helmond-bevatten-verhoogde-hoeveelheden-pfas

13-05-2022

26-03-2022

Vereniging Volkstuin Delta Helmond
Aan het bestuur
Griftstraat 31A
5704GP HELMOND

Ondernemen en Ontwikkelen

Helmond, 14 maart 2022 Ons kenmerk: 34511718 Doorkiesnr.: (0492) 587360
Onderwerp: Geen plannen wijziging bestemming moestuinen Delta Uw kenmerk: – Uw brief d.d.:

Geacht Bestuur,

Op 7 maart 2022 heeft u kennis gemaakt met de opvolgers van Patrick Meuken, die tot voor kort onze projectleider was voor het onderzoek naar PFAS in uw volkstuinen. Patrick heeft een andere functie binnen de gemeente Helmond gekregen. Tijdens dat gesprek heeft u duidelijk gemaakt dat er onrust is bij diverse leden van uw vereniging over de toekomst van de tuin. In deze brief leest u hier meer over.

De gemeente heeft geen andere plannen voor de locatie van uw volkstuinen

De gemeente wil net zoals u het complex op deze plek handhaven. Geruchten dat er gewerkt wordt aan een andere bestemming, zoals bijvoorbeeld wonen, zijn dus niet waar. De gemeente is alleen bezig om samen met deskundigen de aanwezigheid van PFAS in bodem en gewassen op uw complex in kaart te brengen. Wat de gemeente betreft kunnen de tuinen momenteel gewoon gebruikt worden en is er geen reden ze niet klaar te maken voor het komende teeltseizoen.

Als u nog vragen heeft kunt u contact opnemen met de gemeente Helmond

Henk van den Berg fungeert voortaan als eerste aanspreekpunt voor uw bestuur en de overige moestuingebruikers. Hij is per e-mail bereikbaar via henk.vandenberg@helmond.nl en telefonisch op nummer (06) 13 24 80 26.

Met vriendelijke groet,

namens burgemeester en wethouders van Helmond,

Joost Michels
afdelingsmanager Ondernemen en Ontwikkelen

Dit document is in een geautomatiseerd systeem opgemaakt en digitaal geaccordeerd door de bevoegde functionaris, daarom staat er geen persoonlijke handtekening onder.

26-03-2022

Expertise en Ontwerpen

Verslag van          Kennismaking projectteam PFAS met voorzitters volkstuinen

Vergaderdatum     7 maart 2022 in kantine Delta

Opgesteld door    Astrid van Rhee-Gehrels op 8 maart 2022

Aanwezig             Gusta Massey (aanspreekpunt PFAS, vereniging Volkstuin Delta Helmond)
Herman van den Berg (vicevoorzitter, vereniging Volkstuin Delta Helmond)
Jos Henraat (voorzitter Stichting 1e Helmondse Volkstuinen Complex, Sluisdijk)
Patrick Meuken en Michiel Nass (gemeente Helmond)
Henk van den Berg en Astrid van Rhee-Gehrels (gemeente Helmond/TTE Consultants)

Afwezig                –

Kopie aan             Aanwezigen en wethouder Andrew Harijgens

Opening en doel

Patrick heeft sinds 1 januari een andere functie binnen de gemeente Helmond. Doel van het overleg is om kennis te maken met de opvolgers van Patrick en tevens bij te praten over het lopende onderzoek op Delta.

Gusta geeft aan dat zij haar voorzitterstaken heeft neergelegd, maar wel aanspreekpunt blijft ten aanzien van PFAS. Herman neemt voorzitterstaken van haar over.

Projectteam PFAS

Patrick heeft verteld dat hij een andere functie heeft binnen de gemeente Helmond. Henk en Astrid zijn ingehuurd van TTE dat onderdeel is van het Expertisecentrum PFAS. Zij nemen de taken van Patrick ten aanzien van PFAS over. Michiel kan die taken op het gebied van uitvoering niet overnemen, omdat zijn werkzaamheden meer aan de kant zitten van het bevoegd gezag en beleid. Michiel is vanaf het begin betrokken bij het PFAS-onderzoek in de gemeente en heeft nauw samengewerkt met Patrick. Michiel blijft betrokken bij het PFAS-dossier.

Henk (henk.vandenberg@helmond.nl, 06-13248026) is vanaf nu het rechtstreekse aanspreekpunt voor de gebruikers van de volkstuinen.

Artikel Eindhovens Dagblad d.d. 7 maart 2022

Gusta geeft aan dat het artikel in het Eindhovens Dagblad van hedenochtend geen initiatief van het bestuur van de vereniging is.

Onzekerheid leidt tot onrust bij gebruikers Delta

De gebruikers in de tuin willen graag weten waar ze aan toe zijn. Het zaaiseizoen is weer begonnen. De gebruikers willen ook onderhoud plegen aan schuurtjes en dergelijke. Of bloemen zaaien in plaats van groente.

Op Delta zijn op dit moment dertien (van de circa 110) tuinen zonder gebruiker. In verband met het lopende onderzoek worden deze tuinen niet verhuurd. Deze tuinen worden niet onderhouden.

Er is ook onrust doordat gebruikers bang zijn dat het terrein een andere functie gaat krijgen, bijvoorbeeld woningbouw. Sluisdijk heeft een brief gekregen van de gemeente waarin staat dat de gemeente geen andere plannen heeft met dat complex. Delta wil ook graag zo’n brief ondertekend door het college van B&W. De wethouder heeft al gezegd dat er geen plannen zijn, maar dat wil het bestuur op papier hebben. Michiel en Henk leggen dit, voor de verkiezingen van 16 maart, voor aan de wethouder.

Volkstuinen zijn meer dan groente verbouwen

Op beide complexen gaat het de gebruikers om meer dan groente verbouwen. De tuinen hebben een belangrijke sociale functie. Sommige gebruikers zijn hier dagelijks te vinden om te werken of rommelen in de tuin of voor een praatje.

Stand van zaken onderzoek Delta

De analyseresultaten van de grond zijn in december door Patrick aangeleverd bij het bestuur van Delta.

De analyseresultaten van het gewasonderzoek zijn pas net gereed. Het laboratorium heeft geïnvesteerd in nieuwe meetapparatuur die lagere detectiegrenzen haalt en daarvoor moest ook personeel worden opgeleid. Dit heeft tijd gekost.

De ruwe data zijn nu naar het RIVM. Tessa Pancras van Expertisecentrum PFAS/Arcadis Op basis van de ruwe gegevens is nog niets te zeggen over de blootstelling

RIVM gaat nu allerlei berekeningen en modelleringen doen.. Het RIVM berekent deze aan de hand van verschillende voedingspatronen. De doorlooptermijn van het RIVM is lang. Zij hebben veel controlestappen en bespreken dergelijke onderzoeken ook met externe experts. Het rapport wordt medio mei verwacht en wordt dan direct openbaar. Er is geen garantie dat het RIVM het rapport daadwerkelijk in mei af heeft.

De gemeente maakt na publicatie van het rapport door RIVM direct een raadsinformatiebrief met uitleg over het advies en de gevolgen daarvan voor de moestuingebruikers.

Het onderzoek dat nu wordt uitgevoerd is niet alleen van belang voor Helmond, maar voor heel Nederland. Deze kennis is nog nauwelijks beschikbaar. In Dordrecht wordt eveneens gewasonderzoek uitgevoerd, maar het onderzoek in Helmond is eerder gereed.

Stand van zaken sanering Sluisdijk

De gemeente wilde de tuin saneren binnen een zo kort mogelijke periode. De gedachte daarbij was dat de gebruikers dan per saldo de minste overlast zouden hebben. Zo’n snelle sanering is vrij ingrijpend (in een keer alles ophogen met schone grond). De gebruikers zien dat niet zitten. De gemeente heeft daar begrip voor, maar er zal toch iets moet gebeuren. Gemeente gaat daaro in goed overleg bekijken of er andere minder ingrijpende oplossingen mogelijk zijn. De gemeente laat weten dat daarbij allerlei aspecten van belang zijn, bijvoorbeeld adviezen RIVM en GGD, mening van de gebruikers, technische en juridische mogelijkheden, kosten, aansprakelijkheid, zorgplicht voor de volksgezondheid.

Communicatie

Het aanbod om een keer per maand contact te hebben met de gemeente wordt op prijs gesteld. Ook al is er niets te melden. Dit is ook prettiger in de communicatie tussen de voorzitters en de gebruikers.

Henk en Astrid gaan beide complexen bezoeken om met de gebruikers in gesprek te gaan. Hier wordt deze week een datum over afgesproken.

08-03-2022

07-07-2021

Beste gebruikers van Volkstuin Delta,

In overleg met het bestuur van Volkstuinvereniging Delta ontvangt u van ons deze e-mail .

Vorige week hebben we u een e-mail gestuurd. Toen hebben we u gevraagd of u mee wilt werken aan het onderzoek op uw moestuin. In deze nieuwe e-mail vertellen we meer over de planning en nodigen we u uit voor een informatieavond op dinsdag 13 juli om 19u.

Dinsdagavond 13 juli is er om 19u een informatieavond

Op die avond ben ik als projectleider vanuit de gemeente aanwezig. Ook is Tessa Pancras van milieuadviesbureau Arcadis aanwezig. Zij voert het onderzoek voor de gemeente Helmond uit. Tessa en ik hebben dinsdagavond uitgebreid de tijd om vragen over het onderzoek te beantwoorden.

De informatieavond wordt gehouden bij de kantine van de volkstuin. U bent allemaal van harte uitgenodigd.

Op dinsdag 13 juli starten we met het onderzoek

dinsdag zijn medewerkers van het milieuadviesbureau Arcadis op de moestuin om in verschillende tuinen monsters te nemen. We nemen van verschillende soorten groente en fruit een klein beetje mee (ongeveer een handje vol). Dit doen we in een groot aantal  tuinen zodat we een goed beeld krijgen van het hele volkstuincomplex.

U hoeft niet aanwezig te zijn als we monsters nemen

Het mag natuurlijk wel, maar het is niet nodig dat u er bij bent.

Het onderzoek duurt ongeveer 1 week

In de periode van dinsdag 13 juli tot dinsdag 20 juli zijn we een paar dagen op de moestuin om monsters te nemen. we zijn er waarschijnlijk op dinsdag, donderdag en maandag. Afhankelijk van de snelheid vallen er misschien dagen of, of komen er dagen bij.

We komen in augustus en in het najaar nog een keer terug

Omdat niet alle groente en fruit in dezelfde periode groeit, komen we in totaal 3 keer langs om monsters te nemen.

–          De eerste ronde is volgende week (juli)

–          De tweede ronde is in augustus

–          En de derde ronde is waarschijnlijk eind september/ begin oktober

Zodra de planning van de tweede ronde bekend is laten we dat via e-mail aan u weten.

We nemen komende maand ook monsters van de grond

Dat doen we door met een palenboor op verschillende plekken een gat te boren van 10cm breed en 1,5 meter diep. Van de opgeboorde grond wordt een klein beetje meegenomen. Hierna stoppen de gaten weer dicht.

De grondmonsters worden maar 1x bemonsterd. Hiervoor komen we dus niet vaker terug. We laten in een volgende e-mail aan u weten wanneer het grondonderzoek wordt uitgevoerd.

We verwachten dat de uitslag begin 2022 bekend is

Dit duurt een poos omdat het lang duurt voordat we alle monsters hebben genomen. Ook is het veel werk om de monsters te analyseren en alle gegevens te verwerken. Wanneer de uitslag bekend is, hoort u dat zo spoedig mogelijk.

Voor vragen kunt u altijd contact met ons opnemen

Heeft u nog meer vragen bijvoorbeeld over het onderzoek of de aanleiding? Stel ze dan gerust. U kunt bellen met het  KlantContactCentrum. Zij zijn bereikbaar via telefoonnummer: (14) 0492 of via e-mail: gemeente@helmond.nl

U kunt uw vragen ook stellen dinsdag tijdens de informatieavond.

Met vriendelijke groet,

Patrick Meuken
beleidsmedewerker

team Expertise en Ontwerpen
Postbus 950, 5700 AZ  Helmond
Weg op den Heuvel 35, 5701 NV  Helmond
Tel. 14 0492