Permacultuur
Permacultuur is een manier om menselijke systemen te ontwerpen op een ecologisch duurzame en economisch stabiele wijze. De ethiek van permacultuur is zorg voor aarde, zorg voor mensen en samen delen. Het wordt vaak gebruikt in combinatie met moestuinen, maar het kan heel breed getrokken worden.
Zorg voor aarde
De zorg voor aarde uit zich bijvoorbeeld in het gezond maken en houden van levende teeltaarde. In ruimere betekenis kun je denken aan zorg voor streek, gebied en land. En het kan zelfs begrepen worden als zorg voor de biodiversiteit van alle levensvormen die op aarde wonen. Slakken en rupsen worden bijvoorbeeld niet gezien als vijanden in een permacultuur tuin, maar ze worden geaccepteerd als waardevol element van een levende aarde. Als er slakken in de tuin zitten, dan wordt er gekeken naar op wat voor manier er een balans qua biodiversiteit kan komen, zodat de natuurlijke vijanden van de slak het slakkenprobleem oplossen. Je kunt hierbij denken aan het aanleggen van een poeltje, zodat de jonge padden in het voorjaar slakken opeten. Of het bieden van een schuilplaats voor egels. Een andere manier om letterlijk voor de aarde te zorgen is het bedekken ervan met organisch materiaal, ook wel mulchen genoemd. Dit kan met stro, houtsnippers, bladeren van planten en zelfs zaagsel of gemaaid gras. Het bedekken van de bodem is een natuurlijk verschijnsel. In de natuur zie je nergens onbedekte aarde. Kale zwarte grond verdampt veel water en herbergt nauwelijks bodemleven. De grond erodeert, raakt uitgeput en als het regent, loopt het water niet de grond in. Mulchen zorgt er bijvoorbeeld voor dat de aarde niet uitdroogt en zelfs water buffert bij hevige regenval. Daarbij geeft het langzaam voeding af aan de bodem en verhoogt het de biodiversiteit in de grond. Een mooi bijkomend voordeel is dat de noodzaak tot onkruid plukken ook een stuk verminderd wordt.
Zorg voor mensen
Dit betekent op een lokaal niveau dat je zelf verantwoordelijk bent voor je eigen situatie en dat je je kunt focussen op het positieve, op mogelijkheden en kansen, zelfs in de meest wanhopige situaties. Het zorgen voor jezelf breidt zich ook uit naar zorgen voor je naasten, maar bijvoorbeeld ook naar zorgen voor de lokale gemeenschap. Het zorgen voor jezelf en de ander kan bijvoorbeeld door kleinschaliger en meer zelfvoorzienend te leven, zodat je minder afhankelijk bent van de globale economie. Ook het eten van de gewassen die zonder bestrijdingsmiddelen in een gezonde bodem worden geteeld valt onder goede (zelf)zorg. Binnen de permacultuur ontstaan ook vaak initiatieven om de saamhorigheid te vergroten of om de minderbedeelden of mensen die buiten de maatschappij vallen te betrekken en op die manier voor elkaar te zorgen.
Eerlijk delen
Bij dit ethische principe wordt een limiet gesteld aan de consumptie. Het doelt op het eerlijk delen van middelen met andere mensen, maar als je het breder trekt ook met alle levende wezens en systemen op aarde. In een permacultuur tuin betekent dat dat je alleen neemt wat je nodig hebt en dat de rest terug het systeem in gaat. Eerlijk delen betekent ook het niet alles voor jezelf willen houden en kijken of er anderen zijn die ook iets hebben aan wat je bijvoorbeeld geoogst hebt. Een voorbeeld van eerlijk delen is bijvoorbeeld de coöperatie Herenboeren, waarbij mensen samen een stuk land kopen en dan samen met een boer die ze inhuren dat land op een natuurvriendelijke manier bewerken en daar gewassen op verbouwen.
Ontwerpprincipes
Er zijn 12 ontwerpprincipes binnen de permacultuur. Deze principes helpen bij het maken van een zo ecologisch duurzaam mogelijke leefomgeving. Hieronder staan enkele principes en ook hoe je ze kunt toepassen:
Principe 1: observe and interact. Oftewel kijk en handel ernaar. Kijk wat er van nature wil en ga daarin mee. Bij het aanleggen van een permacultuur tuin wordt bijvoorbeeld goed gekeken naar wat er van nature gebeurt, het liefst een jaar lang, voordat er een ontwerp gemaakt wordt. Zo wordt er gekeken naar allerlei invloeden als regen, zon, schaduw, maar ook mensen, gebouwen, vervuiling, uitzichten, dieren en meer van dat soort factoren. Als je die helder hebt, kun je kijken naar of je die wil versterken of juist wil verminderen. Dit soort dingen worden dan meegenomen in een ontwerp.
Principe 2: catch and store energy. Oftewel vang energie en sla ze op. Verzamel in tijden van overvloed en hou dat bij voor perioden van tekort. Je kunt hierbij denken aan voor de hand liggende zaken als zonne-energie of regenwater, maar het kan ook meer figuurlijk gebruikt worden, zoals investeren in de energie van mensen
Principe 5: use and value renewable sources and services. Oftewel gebruik en waardeer hernieuwbare bronnen en diensten. Waar de natuur kan helpen, laat de natuur dat dan vooral doen. Bijvoorbeeld regenwormen voor de beluchting van de bodem in plaats van verticuteren. Of klaver aanplanten om stikstof vast te leggen in de bodem i.p.v. het gebruik van kunstmest. Maar het gaat ook over het kiezen voor natuurlijke materialen die daarna weer gebruikt kunnen worden voor iets anders, bijvoorbeeld door het gebruik van hennep of stro als isolatiemateriaal in huizen.
Daarop voortbordurend kom je bij principe 6: produce no waste. Produceer geen afval, maak gebruik van kringlopen. Je kunt denken aan alleen oogsten wat je nodig hebt om zo voedselverspilling tegen te gaan. En het gebruikmaken van composthopen om overblijfselen van de oogst weer terug aan de aarde te geven.
Voor meer informatie over de ontwerpprincipes kun je kijken op: https://www.puurpermacultuur.nl/permacultuur-ontwerpprincipes-overzicht/
Foto’s van onze tuinierster:
